O spektaklu
Wolfgang Amadeus Mozart stworzył partyturę Czarodziejskiego fletu w trudnym czasie dla Europy - w 1789 roku wybuchła rewolucja francuska, której skutki były odczuwalne również w sferze kultury, m.in. w Wiedniu. Pomimo kryzysu, w stolicy imperium działał jeden z nielicznych teatrów - Theater an der Wien, prowadzony przez współpracownika Mozarta, Emanuela Schikanedera.
Schikaneder napisał libretto Czarodziejskiego fletu, opierając się na tekstach ze zbioru baśni Karla Ludwiga Gieseckego, z nawiązaniami do singspielu Oberon Paula Wranitzky'ego. Premiera opery odbyła się 30 września 1791 roku, pod batutą samego kompozytora i niemal od razu zyskała przychylność wiedeńskiej publiczności.
Czarodziejski flet to opowieść o wielkiej miłości, dojrzewaniu do uczuć i odpowiedzialności za drugiego człowieka. Badacze doszukują się w operze symboliki masońskiej, z którym to ruchem Schikaneder i Mozart byli związani.
Czarodziejski flet w Breslau
Zgodnie z zamysłem Mozarta i Schikanedera Czarodziejski flet miał otworzyć operę klasyczną na nową publiczność. Antonio Salieri i inni dworscy kompozytorzy Wiednia gardzili formą recytatywu teatralnego bez akompaniamentu muzyki. Dialogi mówione miały docierać do każdego widza, odnosić się do rzeczywistości ulicy oraz uderzać w sedno bez sublimacji poetyckiej.
Dialogi te mogły też zmieniać treść i formę. Stąd nasza propozycja aby do inauguracyjnego Czarodziejskiego fletu zaprosić Marka Krajewskiego oraz z jego literacką postać - radcę kryminalnego wrocławskiego prezydium policji Eberharda Mocka.
Chcemy, by detektyw Mock przeprowadził śledztwo w tej historii pełnej archetypicznych konfliktów dobra ze złem, wiedzy z ignorancją, halucynacji z jawą.
Czy uda się odkryć dlaczego Królowa Nocy próbuje zabić swego męża? Odkryjemy tajemnice porwania Paminy? Czy odnajdziemy się w wolnomularskich odniesieniach Mozarta? Jak bardzo tajemnice Breslau lat dwudziestych odzwierciedlają świat bohaterów najbardziej enigmatycznego dzieła w historii opery?
Śpiewane po niemiecku
Dialogi po polsku
Dozwolone dla widzów dorosłych.
Obsada
* - gościnnie
Streszczenie libretta
Czarodziejski flet w Breslau – streszczenie
AKT I
Lata 20. Wrocławskie variété, sprośny i rubaszny tingel tangel. Trwają występy mocno podkasanych kobiet przebranych za nauczycielki i karłów, wykonujących ruchy frykcyjne. Wśród nich jest karzeł Papen, zwany Papageno. Wolfgang Thormann, zwany Księciem, jest prywatnym detektywem. Siedzi pijany w towarzystwie jakiejś zamroczonej kobiety, która podsuwa mu pod nos wygiętą łyżeczkę z białym proszkiem. Thormann wciąga go w nozdrza. Ma wizję, w której jest nastolatkiem i idzie z dziewczyną w stronę urwiska. Pod urwiskiem płynie wzburzona rzeka, wiry. Dziewczyna krzyczy do młodego Thormanna: „Skacz, jeśli mnie kochasz!” Nagle wybucha ogień, który dobywa się z pyska jaszczura. Thormann pada zemdlony, ale wizja trwa dalej: słychać płacz dziewczyny i jej okrzyk: „Nie kochasz mnie. A miłość to to próba ognia i wody”. Do detektywa podbiegają Trzy Tancerki. Jedna go cuci wodą, inna rozpina mu koszulę, trzecia zrzuca ze wściekłością puzderko z narkotykiem. Depcząc puzderko, śpiewają.
Nagle zjawia się kobieta o pseudonimie Królowa Nocy, w rzeczywistości jest to Gabi Zelt – właścicielka lokalu. Ze wściekłością nakazuje wrócić Tancerkom na scenę, a opiekę nad zemdlonym Thormannem powierza karłowi Papenowi – zwanemu Papagenem. Detektyw przebudza się w pokoju, a Papen przedstawia mu się jako Ptasznik, Egzorcysta. Wchodzą Trzy Tancerki i energicznie wskazują, że to nie Papen, lecz one wybawiły pięknego młodzieńca od potwora z narkotycznej wizji. Karzeł upada, jedna z tancerek ściąga mu skarpetę i wpycha ją do ust, inna zapina mu kajdanki. Trzecia podaje Thormannowi duża fotografię. Zdjęcie przedstawia dziewczynę z wizji Thormanna – to Pamela, jego miłość z lat młodzieńczych.
Do pochłoniętego mrokiem pokoju wchodzi Gabi Zelt. Wyjawia Thormanowi powód, dla którego się tu znalazł: ma odszukać Pamelę, jej córkę, i wyrwać ją z rąk jej męża, bandyty i okultysty – Helmuta Sarastra. Właścicielka tłumaczy całą intrygę, polegającą m.in. na otumanieniu Franza Mosera, który zaopatrza się u niej w narkotyki. Pamela jest głównie pod jego opieką. Można go zahipnotyzować i poprzez gwizdanie nim sterować. Zelt daje detektywowi do pomocy Trzech małych i twardych Uliczników oraz Papena.
Trzej ulicznicy, Thormann i Papen stają przed wielkim pałacem na Zalesiu. Wśród drzew jawi im się rotunda – to Świątynia Dumania. Ponad płotem pojawiają się szczypce skorpiona, pomiędzy nimi jego wzniesiony odwłok z kolcem jadowym. Jeden z nich przypomina Thormannowi jaszczura z narkotycznej wizji. Detektyw jest przerażony widokiem bestii i znika wśród drzew parku. Papen nie zdążył go zatrzymać. Ptasznik przechodzi przez płot, a skorpion wznosi nad nim kolec. Papen posypuje go proszkiem, po czym Skorpion znika.
Tymczasem w środku Moser ogląda film pornograficzny. Wstaje i idzie, napakowany żądzą, do pokoju, gdzie śpi Pamela. Wtedy do pokoju wpada Papen. Moser zaciska pięści i idzie ku niemu. Ptasznik gwiżdże dwa razy, a Moser zażywa narkotyk, po czym wyskakuje przez okno.
Papen i Pamela uciekją przez Park Szczytnicki. Ptasznik wyjawia jej po drodze całą sytuację.
Thormann zdesperowany miota się wzdłuż płotu okalającego pałac Sarastra. W końcu przeskakuje przez ogrodzenie wraz z trzema chłopcami. Stają przed dziwną rotundą – Świątynią Dumania. Ze Świątyni wychodzi starszy mężczyzna. Trzyma on w ręku symbole wolnomularskie. Starzec wyraża swoje niezadowolenie z przybycia Thormanna. Po krótkiej wymianie zdań detektyw odchodzi w stronę parku.
Park, zapada ciemność. Moser węszy i rusza w stronę, w którą kieruje go węch. Już prawie odzyskał świadomość. Papen gwiżdże dwa razy. To już nie działa. Jednak gwiżdże trzykrotnie. Moser wpada w dziwny trans i zaczyna tańczyć.
Na okazały plac pomiędzy pałacem a Świątynią Dumania wchodzi Saraster ze swą świtą. Wielu mężczyzn jest w szatach, a także w smokingach. Jest również wiele młodych dziewcząt, przyzwoicie ubranych – wśród nich pielęgniarki, nauczycielki. Są też kobiety wraz z mężami i dziećmi w wózkach. Oto urodziny Sarastra.
Pamela podbiega do Sarastra i uniżona przeprasza za próbę ucieczki oraz opowiada o strasznym Moserze. Na dziedziniec wpada Moser i wlecze za sobą Thormanna. Saraster unosi rękę i wskazuje nią Mosera. Ludzie Sarastra ruszają ku niemu, ostatecznie zakuwają go w łańcuchy. Thormann i Pamela wpadają sobie w ramiona i całują się.
Krzyki Mosera zostają zagłuszone przez radosne odgłosy urodzinowego przyjęcia.
AKT II
Wolnomularze pod wodzą Sarastra gromadzą się w swym kręgu w okrągłej Świątyni i śpiewają. Obok Sarastra siadają dwaj postawni mężczyźni w rytualnych strojach – są to Dwaj Kapłani. Saraster wyjawia dlaczego opiekuje się Pamelą oraz oznajmia, że odda ją za żonę człowiekowi, któremu ufa. Nie wie jednak jak sprawić, by Thormann wzbudził jego zaufanie. Kapłani doradzają, by Saraster poddał Thormanna i Papena wszystkim próbom i by w ten sposób uratować Ptasznika od moralnej zgnilizny, tak jak uratowali Trzech Uliczników.
Wszyscy zebrani wznoszą hymn do Izydy i Ozyrysa z prośbą o pomyślność dla przyszłej młodej pary.
W krąg wolnomularzy wchodzą Thormann i Papen. Saraster oznajmia detektywowi i Ptasznikowi pierwszą próbę – jest to próba milczenia w nieznanej nikomu samotni. Papen sprzeciwia się temu, wskazując, że za wszelką cenę chce poznać dziewczynę swoich marzeń, którą już nawet w myślach nazwał „Papageną”. Sarastro obiecuje mu, że po przejściu prób pomyślnie, z pewnością spotka kobietę swojego życia – lecz musi najpierw mu zaufać.
Thormann i Papen zostają odprowadzeni do podziemia świątyni. Rozpoczyna się pierwsza próba. Thormann i Papen siedzą zamknięci w pomieszczeniu, do którego nagle wchodzą Trzy Tancerki. Próbują one skusić detektywa do zerwania milczenia. Przekonują go, że Saraster jest w rzeczywistości bezwzględnym bandytą, udającym świętego. Thormann wytrwale milczy, lecz jego kompan wdaje się z Tancerkami w dyskusję. Zwraca to uwagę dwóch Kapłanów, Tancerki uciekają.
Tymczasem Moserowi udało się wyrwać z łańcuchów. Znalazł Pamelę w małej Świątyni Dumania, lecz został przepędzony przez Królową Nocy. Królowa rozpoczyna rozmowę z córką, podczas której nakazuje jej zabić Sarastra. Córka się temu sprzeciwia, w wyniku czego Moser znów zaczyna się do niej dobierać. Pamelę ratuje sam Saraster, strzelając do napastnika – ranny Moser ucieka. Saraster uspokaja dziewczynę i rozpoczyna rozmowę.
Tydzień później. Thormann i Papen są poddawani drugiej próbie – jest to próba głodu. Kamerdyner codziennie przez cały tydzień przynosi im jedzenie – stawia na stole porcję jadła, a obok kładzie brzytwę. Każdy kęs ma oznaczać jedną ranę, co ma być znakiem, że próba została zrozumiana. Thormann jednak opiera się i nie je.
W międzyczasie Papen wymyka się z ciemnicy tajnym przejściem do Parku Szczytnickiego. Spotyka tam staruszkę, która zagaduje. Kobieta przedstawia mu się jako Papagena i znika.
W ciemnicy Saraster i Dwaj Kapłani chwalą Thormanna za pomyślnie przejście kolejnej próby i zapowiadają kolejne. Ostatnia z nich będzie wyzwaniem, które detektyw sam wybierze – oznajmia, że będzie to próba ognia i wody. W nagrodę za przejście próby głodu, rozpoczyna się uczta.
Do pokoju Pameli wchodzi Kamerdyner i oznajmia, że kolejny jej list nie doszedł do adresata…
Thormann i Papen stoją na szczycie wrocławskiej Wieży Ciśnień. Patrząc w dół, Saraster oswaja ich z myślą o śmierci.
Saraster wprowadza Pamelę do karety. Dziewczyna jest zrozpaczona i myśli o samobójstwie.
Papen uciekł nad brzeg Odry, gdzie popija wino i śpiewa. Nagle podchodzi do niego stara kobieta, którą widział w Parku Szczytnickim. Proponuje Papenowi związek do końca życia, na co Ptasznik się zgadza. Kobieta, robiąc striptiz, zrzuca łachmany i okazuje się młodą, atrakcyjną dziewczyną, po chwili znika.
Park Szczytnicki. Pogrążona w bólu Pamela zatrzymuje karetę. Wysiada z niej i idzie przed siebie z obłędem w oczach. Zatrzymuje się na jakiejś polance. Wystraszeni Trzej Ulicznicy zaglądają do karety, po czym biegną za Pamelą. Dziewczyna przykłada do piersi zatruty sztylet. W ostatniej chwili Chłopcy z krzykiem wpadają na polanę i ratują Pamelę, oznajmiając jej, że przed ukochanym Thormannem jeszcze ostatnia próba, sugerując, że to ona ma również ją przejść.
Noc. Przy Jazie Opatowickim czekają Saraster, Dwaj Kapłani i inni członkowie loży. Kamerdyner układa przy balustradzie snopki zboża i polewa je benzyną. Dwaj Kapłani prowadzą Thormanna na środek mostu. Pod nimi słuchać huk wodospadu, a także śpiew Kapłanów. Pod Jaz podbiega Pamela i prosi, by tę próbę mogła przejść razem z ukochanym. Saraster kiwa głową w zadumie. Kapłani wpuszczają ją na most. Para stoi na środku, a za nią snopki zboża, z obu stron piętrzy się słoma.
Saraster podpala snopki. Jedyne miejsce, gdzie ogień nie dochodzi, to balustrada. Oboje skaczą do wody, trzymając się za ręce. Po chwili jednak się wynurzają.
Zrozpaczony Papen w rozdartym ubraniu szuka Papageny nad brzegami Odry. Znajduje linę, która cumuje barkę flisaka. Ucina ją i zaczyna splatać pętlę z liny. Pojawia się nagle żaglówka z wielkim czarnym żaglem, na którym widnieją podobizny Ozyrysa i Izydy. Papen patrzy zdumiony. Ponadto na żaglówce płyną Trzej Ulicznicy, a z nimi Saraster spokojnie uśmiechnięty. Zza żaglówki wypływa mała łódka, na pokładzie której jest striptizerka. Zaczynają śpiewać.
Na polanie na Wyspie Opatowickiej odpoczywają: Saraster, wolnomularze i młoda para. W ciszy skrada się Moser z nożem, za nim Królowa Nocy i Trzy Tancerki. Mają pomalowane twarze, a na ich szatach widać wizerunki skorpiona i kozła. Moser zanurza nóż w truciznie, którą podaje mu Królowa Nocy. Moser rzuca się ku świętującemu Sarastrowi. Chwyta go za gardło i chce je poderżnąć. Nagle rozlega się huk wystrzału. Syreny policyjne wyją. Policja prowadzi Gabi Zelt, Mosera, Trzy Tancerki oraz innych bandytów do furgonów aresztanckich.