La Bohème / Cyganeria
Giacomo Puccini

AKT I

Paryż, lata 30. XIX w. Mieszkanie na poddaszu. Przez okno widać ośnieżone dachy paryskich kamienic. Wigilia Bożego Narodzenia. Marcello maluje obraz, Rodolfo usiłuje pisać, ale dokucza im przenikliwy ziąb. Marcello proponuje poświęcić na opał krzesło, Rodolfo zaś rękopis swego dramatu. Gdy dopala się pierwszy akt, do mieszkania wchodzi filozof Colline. Nie udało mu się zastawić żadnej z książek, by w ten sposób zdobyć trochę pieniędzy. Ale muzyk Schaunard przynosi drewno, wino, jedzenie, cygara. Pewien angielski dżentelmen poprosił go, by grał tak długo, aż od muzyki zdechnie uciążliwa papuga sąsiada. Schaunard użył jednak męskiego wdzięku i za pośrednictwem służącej otruł ptaka. Za wywiązanie się z zamówienia został sowicie wynagrodzony. Proponuje więc przyjaciołom, by wyszli z domu, bo w wigilijny wieczór bawi się cały Paryż.

Rozlega się pukanie do drzwi. To właściciel mieszkania Benoit przyszedł po zaległy czynsz, ale lokatorzy nie dają mu dojść do słowa, Marcello widział bowiem, jak flirtował z kobietą. Benoit przyznaje, iż nie jest obojętny na damskie wdzięki, a oni, udając zgorszenie, wyrzucają go za drzwi. Teraz już można udać się do Cafe Momus. Rodolfo zostaje, by dokończyć artykuł. Przyjaciele obiecują zaczekać na dole. Po ich wyjściu Rodolfo stwierdza jednak, że pisanie sprawia mu dzisiaj trudności.

Do drzwi znów ktoś puka. To młoda dziewczyna; Rodolfo zaprasza ją do środka, ona nie chce zostać, prosi tylko o zapalenie świecy. Wychodząc spostrzega, że zgubiła klucz od mieszkania. Rodolfo niby niechcący gasi świecę i w ciemności dotyka jej zmarzniętej ręki, a przy okazji opowiada o sobie: „Jestem poetą, żyję tak jak żyję, próbując składać rymy. Kiedy mi się to udaje, czuję się milionerem” (aria Che gelida manina). Dziewczynę nazywają Mimì, ale na imię ma Lucia. Jest hafciarką. Żyje samotnie po sąsiedzku (aria Mi chiamano Mimì). Przyjaciele wzywają Rodolfa, który chce do nich dołączyć, ale już nie sam. Pomiędzy Rodolfem i Mimì zaczyna rodzić się uczucie (duet O soave fanciulla).

AKT II

Ulice Dzielnicy Łacińskiej, przedświąteczny gwar i ruch. Sprzedawcy proponują owoce i słodycze. Zmęczeni zakupami goście odpoczywają w Cafe Momus. W tłumie pojawia się Schaunard, który chce kupić instrument, Colline nabył lekko używany płaszcz, Rodolfo natomiast zaprowadził Mimì do modystki i kupił jej koronkowy czepek. Marcello, Colline i Schaunard zamawiają kolację dla wszystkich. Rodolfo przedstawia Mimì przyjaciołom. Na ulicy dzieci podziwiają sprzedawcę zabawek, Parpignola.

Marcello, a z nim cała reszta towarzystwa podziwia prezent, jaki Mimì dostała od Rodolfa. Mimì twierdzi, iż miłość jest słodsza od miodu. „Jest miodem albo trucizną” – odpowiada zgorzkniały Marcello, a na ukojenie swych cierpień proponuje toast. Pojawia się Musetta z nowym adoratorem, Alcindorem. Zachowuje się kapryśnie, robi nieustanne wymówki obsłudze kawiarni i Alcindorowi. „Kiedy idę ulicą, wszyscy mnie podziwiają” – opowiada Musetta – „a pożądanie, jakie wzbudzam, daje mi szczęście” (walc Quando me’n vò). Marcello jest wściekły, ale w gruncie rzeczy wciąż ją kocha. Musetta postanawia więc pozbyć się Alcindora, wysyła go po nowe trzewiki, bo stare rzekomo ją cisną. Kelner przynosi rachunek, ale pieniądze już się rozeszły. Musetta znajduje na to sposób: Alcindoro, kiedy wróci, zapłaci także za nich. Gdy ulicą przechodzi orkiestra wojskowa, Musetta namawia wszystkich do opuszczenia lokalu. Wbiega zdyszany Alcindoro, ale Musetty już nie ma. Pozostały tylko rachunki.

AKT III

Rogatka na obrzeżach Paryża. Mroźna noc. Sierżant kontroluje wieśniaczki, które chcą dostać się do miasta. Z pobliskiej tawerny dochodzą odgłosy zabawy. Mimì szuka Marcella, malarz wita ją z radością. Opowiada, że od miesiąca żyje tu na koszt właściciela. Musetta uczy śpiewu, on maluje szyld. Jest także Rodolfo i dlatego mimo zimna Mimì nie chce wejść do środka. Ukochany zadręczał ją nieuzasadnioną zazdrością, aż wreszcie ostatniej nocy opuścił ją na zawsze. Mimì nie chce go widzieć i dlatego ukrywa się, słysząc zbliżającego się ukochanego. Rodolfo twierdzi, że zerwał z Mimì, gdyż flirtowała z każdym. Marcello jednak nie może w to uwierzyć. Rodolfo w końcu wyznaje, że kocha Mimì. Wie jednak, iż jest śmiertelnie chora, a on nie potrafi jej uratować. Mimì raz jeszcze wyznaje mu miłość, ale rozumie, że nadszedł moment rozstania. Rodolfo także rozumie, że to już koniec. Ich czułe pożegnanie miesza się z kolejną kłótnią Marcella i Musetty (kwartet Dunque è proprio finita!).

Mieszkanie na poddaszu. Marcello i Rodolfo usiłują pracować, ale myślą o ukochanych. Poeta widział Musettę w pięknym powozie, malarz zaś Mimì ubraną jak królową. Udają, że nic ich to nie obchodzi. Rodolfo wie jednak, że Mimì nie wróci, nie powrócą też szczęśliwe dni. Marcello usiłuje malować, ale ciągle ma w pamięci ciemne oczy Musetty (duet O, Mimì tu piu non torni!) Collin i Schaunard przynoszą chleb i solone śledzie. Wyobrażają sobie, że jedzą wykwintne dania, a zamiast wody piją wino. Colline proponuje, by zatańczyć kadryla. Rodolfo wybiera za partnera Marcella, Schaunard udaje, że wyzywa Colline’a na pojedynek. Zabawę przerywa Musetta, która przyprowadziła chorą Mimì. Jest jej bardzo zimno, marzy o mufce, w którą schowałaby zziębnięte ręce. Musetta każe Marcellowi sprzedać kolczyki, kupić lekarstwa i wezwać doktora. Wychodzi razem z nim, by zdobyć dla Mimì mufkę. Colline postanawia rozstać się ze swym płaszczem, a pieniądze ze sprzedaży przeznaczyć na ratowanie Mimì (aria Vecchia zimarra). Mimì i Rodolfo zostają sami. Ona ma mu tyle do opowiedzenia, on pokazuje jej czepek, który zachował na pamiątkę. Wspominają pierwsze spotkanie (duet Sono andati?). Gdy powraca Schaunard, Mimì próbuje udawać, że jej choroba to nic poważnego. Musetta przynosi mufkę, Marcello lekarstwa, za chwilę ma przybyć lekarz. Musetta modli się o życie dziewczyny. Rodolfo ciągle nie traci nadziei. Colline wraca z pieniędzmi uzyskanymi za sprzedany płaszcz. Ale już za późno, Mimì umarła.

Jacek Marczyński